W poprzednim badaniu było ich 73 proc. – Wierzymy, że to początek zmiany na lepsze – mówi Hubert Zawadzki z Philip Morris Polska, jednego z kilkunastu partnerów Programu. W oparciu o najnowsze badanie „Tajemniczy Klient” opracowano listę około dwóch tysięcy punktów sprzedaży, w stosunku do których istnieje wątpliwość co do przestrzegania prawa. Lista została przekazana Policji i Straży Miejskiej. Organizatorzy Programu mają nadzieję, że tegoroczna XII edycja poszerzy dyskusję nad zmianą ustawy regulującej handel wyrobami tytoniowymi i m.in. wprowadzi obowiązek potwierdzania pełnoletności młodo wyglądających osób proszących o wyroby tytoniowe. Obecnie sprzedawca ma prawo, a nie obowiązek, poprosić o okazanie dokumentu tylko w przypadku wątpliwości, co do pełnoletności kupującego.

W dniu inauguracji XII edycji Programu STOP18! Komenda Główna Policji oraz Krajowa Rada Komendantów Straży Miejskich i Gminnych otrzymały od Koordynatorów akcji „czarną listę”, opracowaną w oparciu o badanie „Tajemniczy Klient”, z adresami 1951 punktów sprzedaży, w stosunku do których istnieje wątpliwość co do przestrzegania prawa. Lista pomoże służbom kontrolnym jeszcze skuteczniej prowadzić działania, w tym zapraszać sprzedawców do Szkoły Odpowiedzialnej Sprzedaży, czyli na zajęcia z zasad zgodnego z prawem handlu wyrobami tytoniowymi.

W ramach Programu STOP18!, który od 1998 roku walczy z dostępem niepełnoletnich do wyrobów tytoniowych, raz do roku jest przeprowadzane badanie przestrzegania zakazu sprzedaży papierosów niepełnoletnim. W grudniu 2008 roku pełnoletni, ale wyglądający na mniej niż 18 lat ankieterzy SMG/KRC odwiedzili 47 miast, prosząc aż 4700 razy o paczkę papierosów. Mimo nieznacznej poprawy, w porównaniu z poprzednim badaniem, wyniki najnowszego badania cały czas są alarmujące. Jak pokazało badanie, niepełnoletni bez problemu mogą kupić papierosy, a obecnie obowiązujące prawo nie zabezpiecza skutecznie przed tym procederem. W Siemianowicach Śląskich, gdzie skala problemu jest największa, nastolatkom może się to udać aż w 98% badanych punktów sprzedaży. Najtrudniejszy dostęp niepełnoletnich do wyrobów tytoniowych jest w Rzeszowie. Tam jedynie w 26% z badanych punktów sprzedaży sprzedano papierosy osobie, która wyglądała na mniej niż 18 lat.

Sprzedawcy często nie zdają sobie sprawy, że za sprzedaż wyrobów tytoniowych niepełnoletnim grozi grzywna do 5000 złotych. Zdecydowana większość deklaruje, że ma prawo do legitymowania młodo wyglądających osób, które proszą o wyroby tytoniowe. Jednak nie stosują tego prawa w praktyce. Tylko 39% sprzedawców poprosiło ankieterów SMG/KRC o okazanie dokumentów potwierdzających pełnoletność. Co gorsze, zgodnie z deklaracjami sprzedawców, część z nich i tak wydałaby papierosy, mimo że klient nie okazał dokumentu tożsamości, choć został o niego poproszony.

Program STOP18! jest największą w Polsce akcją zapobiegającą dostępowi niepełnoletnich do wyrobów tytoniowych. Od początku Programu STOP18!, znacznie wzrosła liczba punktów sprzedaży, w których niepełnoletni nie kupią wyrobów tytoniowych. Niemniej wspomniane 64% sprzedawców, wciąż niekorzystających z przysługującego im uprawnienia do sprawdzenia dokumentu tożsamości, pozostaje dla Koalicji Programu STOP18! bardzo dużym wyzwaniem.

„Jesteśmy konsekwentni w swoich działaniach edukacyjnych i kontrolnych. Na zakończenie ubiegłorocznej edycji Programu zorganizowaliśmy debatę ekspercką, na której zgłoszono propozycje zmian do prawa regulującego handel wyrobami tytoniowymi. W tym roku będziemy kontynuować działania informacyjne, zmierzające do ich wprowadzenia” – mówi Andrzej Godewski, Koordynator Programu STOP18! Wśród proponowanych przez ekspertów zmian do prawa jest: wprowadzenie gminnych rejestrów punktów sprzedaży wyrobów tytoniowych, sankcja czasowego odebrania pozwolenia na handel tymi wyrobami oraz wprowadzenie kar za kupowanie wyrobów tytoniowych osobom niepełnoletnim.

Równocześnie ze startem XII edycji Programu STOP18! do około 2,5 tys. samorządów trafi zaproszenie do udziału w Ogólnopolskim Dniu Odpowiedzialnej Sprzedaży. W ubiegłym roku uczestniczyło w nim ponad 300 samorządów, wszystkie Komendy Powiatowe Policji, około 150 jednostek Straży Miejskiej oraz harcerze ZHP. Akcję poparło również kilkunastu posłów
i senatorów, co przełożyło się na większy udział samorządów z ich okręgów wyborczych. Organizatorzy liczą w tym roku na jeszcze większą frekwencję.

WYNIKI BADANIA TAJEMNICZY KLIENT* – ŚLĄSKIE

KATOWICE
Łącznie: 110 punktów sprzedaży
Czarna lista: 94 punkty sprzedaży
25,91% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
40,91% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
60,45% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

CHORZÓW
Łącznie: 55 punktów sprzedaży
Czarna lista: 49 punktów sprzedaży
26,36% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
24,55% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
78,18% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

CZĘSTOCHOWA
Łącznie: 55 punktów sprzedaży
Czarna lista: 39 punktów sprzedaży
21,82% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
48,18% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
53,64% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

SOSNOWIEC
Łącznie: 55 punktów sprzedaży
Czarna lista: 55 punktów sprzedaży
8,18% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
15,45% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
85,45% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

JASTRZĘBIE ZDRÓJ
Łącznie: 30 punktów sprzedaży
Czarna lista: 25 punktów sprzedaży
16,67% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
41,67% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
58,33% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

JAWORZNO
Łącznie: 30 punktów sprzedaży
Czarna lista: 25 punktów sprzedaży
21,67% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
31,67% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
68,33% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

SIEMIANOWICE ŚLĄSKIE
Łącznie: 30 punktów sprzedaży
Czarna lista: 30 punktów sprzedaży
6,67% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
5,00% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
98,33% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

ŚWIĘTOCHŁOWICE
Łącznie: 30 punktów sprzedaży
Czarna lista: 30 punktów sprzedaży
3,33% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
15,00% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
90,00% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

ŻORY
Łącznie: 30 punktów sprzedaży
Czarna lista: 21 punktów sprzedaży
46,67% sprzedawców zapytało ankietera o wiek
61,67% sprzedawców poprosiło o dokument stwierdzający pełnoletniość
43,33% sprzedawców sprzedałoby wyroby tytoniowe niepełnoletnim

* 64% ankietowanych sprzedawców sprzedałoby papierosy ankieterom SMG/KRC. Badanie przeprowadzono w 47 miastach o wielkości co najmniej 50 000 mieszkańców. Zrealizowano 4700 obserwacji. W każdym punkcie sprzedaży przeprowadzono 2 obserwacje.

Dodatkowych informacji udzielają Koordynatorzy Programu STOP18!

Andrzej Godewski, tel. (22) 210 12 80 lub 0 605 439 458, e-mail: biuroprasowe@stop18.pl
Michał Pełczyński, tel. (22) 210 12 88 lub 0 691 745 292, e-mail: biuroprasowe@stop18.pl